Japans-Nederlandse opera over avontuur, moed, verraad en een onmogelijke, hartverscheurende liefde
18 musici – 4 vocale solisten – koor – Japanse en Westerse instrumenten
Na de succesvolle concertante première in Tokio Opera City op 25 oktober 2018 is een Europese tournee in de maak, maar helaas is dit vertraagd door de Corona-crisis.
De opera beschrijft een belangrijk deel uit het leven van Philipp Franz von Siebold (1796–1866), een Duits medicus die op Dejima, de Nederlandse handelspost in de haven van Nagasaki, verbleef. Japan was in die tijd hermetisch afgesloten van de rest van de wereld, en voor buitenlanders was het ten strengste verboden om het vasteland te betreden. Doordat Von Siebold in staat was om oude mensen voor cataract (staar) te behandelen en Japanse artsen opleidde, groeide het vertrouwen en verwierf hij steeds meer privileges.
Tijdens een bezoek aan een handelsman in Nagasaki leerde Von Siebold diens dochter, de toen zestienjarige Kusumoto Otaki, kennen, waar hij op slag verliefd op werd. Op Dejima waren geen vrouwen en kinderen toegestaan behalve courtisanes. Om bij haar geliefde te kunnen zijn liet Kusumoto Otaki zich inschrijven bij een courtisanenhuis, waar ze onder de naam Sonogi werkte en maar één klant had: Von Siebold.
De Japanse overheid had het delen van informatie over hun land ten strengste verboden, maar Von Siebold was nieuwsgierig door zijn groeiende belangstelling voor Japan. Hij verzamelde in het geheim Japanse planten en dieren en kwam in bezit van een landkaart. Toen een schip, met daarop een grote verzameling van Von Siebold en de landkaart, schipbreuk leed, werd zijn geheim ontdekt door de Japanse overheid. Von Siebold werd een maand lang ondervraagd, maar bekende niet. Hij bood aan om de rest van zijn leven in Japan te blijven (met alles wat hij intussen wist en had over Japan), maar hij werd voor 33 jaar verbannen op verdenking van spionage. Zijn geliefde Kusumoto Otaki was niet de enige die hij noodgedwongen moest achterlaten: ze hadden inmiddels een dochter gekregen, Kusumoto Ine – die later de eerste vrouwelijke arts van Japan zou worden.
De opera Dejima concentreert zich op het moment dat Von Siebold gedwongen wordt om zijn geliefde Japan te verlaten en naar Holland te vertrekken, en het dramatische hoogtepunt van dit tragische vertrek: als uit de mist een bootje tevoorschijn komt, met daarin zijn geliefde en hun driejarige dochter, die de belangrijkste man van hun leven vaarwel komen zeggen.
Het geheel wordt verteld door Kanta, een ‘Yurei’ – de Japanse benaming voor een geest die geen rust kan vinden doordat hij zijn ziel niet heeft gezuiverd. Het vertellen van het verhaal is zijn boetedoening voor zijn verraad aan Siebold.
De opera Dejima is een Japans-Nederlandse samenwerking: de muziek en de regie zijn in handen van Nederlanders. De cast is half Nederlands, half Japans en Japanse instrumentale solisten bespelen traditionele Japanse instrumenten zoals Shakuhachi, Koto, Sho en Shamisen. De opera wordt in twee talen ten gehore gebracht, met boventiteling.
Naar een idee van Maaik Krijgsman, Rijndert van Woudenberg en Jos van Kan.
Rolverdeling:
Jan Willem Baljet (bariton) – Philipp Franz von Siebold
Daichi Fujiki (countertenor) – Kanta
Akie Amou (sopraan) – Sonogi/Kusumoto Taki (Siebolds geliefde)
Jan Willem Schaafsma (tenor) – Johan Willem de Sturler
Baljet was de afgelopen jaren regelmatig te zien op het operapodium, onder meer als Don Giovanni in de gelijknamige opera van Mozart, Figaro (Le nozze di Figaro – Mozart), Papageno (Die Zauberflöte – Mozart), de titelrol in Don Pasquale van Donizetti, Gefängnisdirektor Frank (Die Fledermaus – J.Strauß), Cavaliere Rippifratta (Mirandolina – B.Martinu), Peter Besenbinder (Hänsel und Gretel – E.Humperdinck) en Uberto (La Serva Padrona – G.Pergolesi).
Bij de Nederlandse Opera was hij betrokken bij de wereldpremière van Tan Dun’s opera Tea in Tokyo en Amsterdam onder regie van Pierre Audi, zong hij in Die Soldaten van A. Zimmermann – regie van Willy Decker o.l.v. Hartmut Haenchen, was als frère Sylvestre te zien in St. François d’ Assise van Olivier Messiaen en soleerde in de veelgeprezen voorstelling van Billy Budd onder regie van Richard Jones.
Baljet zingt regelmatig solopartijen in oratoria (o.a. Cantates, de Mattheus- en Johannespassion van Bach, requiems van Fauré, Weill, Dvorak en Mozart, Canticum Sacrum van Stravinsky)) is veelgevraagd solist bij concerten ( o.a. Lieder eines fahrenden Gesellen, Kindertotenlieder van Mahler, The Bells en Frühlingskantate van Rachmaninov) en geeft regelmatig liedrecitals.
Schaafsma vertolkte verscheidene rollen in het kader van De Nieuwe Opera Academie. Na zijn master zong hij o.a. Lysander in A Midsummer Night’s Dream (Britten), Belmonte uit Die Entführung aus dem Serail (Mozart) en Dr. Cajus in Falstaff (Verdi) in het kader van het IVAI-festival in Tel Aviv.
Hij trad op in de NPS-zaterdagmatinee Fanciulla del West (Puccini) o.l.v. Edo de Waart. Bij de Nederlandse Reisopera was hij te zien in La Barca (Banchieri) en speelde hij de titelrol in Candide (Bernstein).
Onder leiding van maestro Ed Spanjaard speelde Jan-Willem Fabrizio in Mirandolina (Martinů, Opera Trionfo) met het Nieuw Ensemble. Bij De Nationale Opera was hij te zien in Platée (Lully), Deidamia (Händel) en Die Meistersinger von Nürnberg (Wagner). In 2014 speelde hij Gastone bij Opera Zuid in La Traviata (Verdi) en vertolkte hij de rol van Pong in een concertante uitvoering van Turandot in Vredenburg.
Jan-Willem vertolkte de aria’s in de eerste Matthäus Passion die Reinbert de Leeuw dirigeerde, met het Limburgs Symfonie Orkest. Zijn concertrepertoire bevat verder onder meer Messiah (Händel), Johannes Passion, Weihnachtsoratorium (Bach), Requiem en missen van Mozart, alsmede Petite Messe solennelle (Rossini), Stabat Mater (Dvořák), St. Nicolas Cantata (Britten) en vele andere werken.
Jan-Willem werkte onder dirigenten als Ed Spanjaard, Edo de Waart, Ivor Bolton, Kenneth Montgomery, José Esandi, Wouter Padberg en Reinbert de Leeuw.
Sinds zijn debuut in 1987 regisseerde Jos van Kan zo’n tachtig toneelvoorstellingen, muziektheatervoorstellingen en opera’s. Hij was in Nederland werkzaam bij o.a. Artemis, het Zuidelijk Toneel, Oostpool, Orkater, Concertgebouw Amsterdam, Zeeland Nazomer Festival en het Holland Festival. Van 1995 tot 2003 was hij artistiek leider van muziektheatergezelschap Maccus. In Duitsland regisseerde hij bijna twintig voorstellingen in voornamelijk grote schouwburgzalen, o.a. in Essen, Braunschweig, Dresden en Schwerin. In Osnabrück ensceneerde hij meerdere komedies waaronder Cloaca van Maria Goos en The Importance of being Earnest van Oscar Wilde.
Van Kan is ook werkzaam in Azië. In Taiwan ensceneerde hij de kameropera The Second Goodbye van Marlijn Helder, een internationale coproductie die te zien was in Taipei en op festivals in Peking en Sjanghai. Hij werkte in Singapore en regisseerde in Cambodja twee voorstellingen met traditionele muzikanten.
Van Kan ensceneerde klassieke opera’s, zoals King Arthur van Henry Purcell, de openingsvoorstelling Holland Festival 1999 en Argenore van Wilhelmine von Bayreuth in Potsdam. Daarnaast regisseerde en initieerde Van Kan vele nieuwe toneelteksten en muziekwerken die in opdracht geschreven werden. Werken van o.a. de Nederlandse componisten Micha Hamel, Joey Roukens, Jan van de Putte en Richard Rijnvos, maar ook van de Indiase componist Param Vir en de Koreaanse Seung-Ah Oh. Hij werkte voor het Gelders Orkest, de Dresdner Philharmonie, Slagwerk Den Haag, het Ives Ensemble en het Asko Schönberg Ensemble. Voor het Holland Festival 2012 maakte hij De Rode Kimono, een voorstelling in coproductie met het Stedelijk Museum Amsterdam i.s.m. componist Micha Hamel. Zijn meest recente voorstellingen zijn The Black Rider van Tom Waits bij de Staatsoperette en het TJG in Dresden (Duitsland), en Maalkop en SENANG in Nederland – actuele en succesvolle voorstellingen die volle zalen trekken.
Naast regisseur is Van Kan schrijver. Zijn debuutroman, Verre vader, werd uitgegeven bij Nieuw Amsterdam. In 2021 zal daar, met ondersteuning van het Nederlands Letterenfonds, ook zijn tweede roman verschijnen.
Van Woudenberg studeerde klassiek gitaar bij Lex Eisenhardt en jazzgitaar bij Hans Kunneman aan het Sweelinck Conservatorium in Amsterdam. Aan hetzelfde conservatorium heeft hij compositie-, directie-, harmonieleer- en instrumentatielessen gevolgd. Later (privé) voortgezet bij Rutger van Leijden en Geert van Keulen. Bij het London Sinfonietta volgde hij de dirigententraining voor groepsimprovisatie.
Zijn composities worden uitgevoerd in binnen- en buitenland. Hij treedt regelmatig op als gitarist en werkt naast zijn eigen ondernemingen op projectbasis als muzikaal leider, gitarist en componist. In de afgelopen drie decennia componeerde Van Woudenberg voor tal van solisten en ensembles in binnen- en buitenland. Sinds het succes van de opera ‘Maybe Tomorrow’ in 2009 in Tokio gingen veel werken (Petrarca, Beyond the Rainbow (Requiem), Dharma, Forest Ways, Desiderata) eerst in Japan in première voordat deze in Europa werden uitgevoerd. Naast het schrijven van muziek voor (jeugd-)theater (o.a. het Muziektheater Collectief en Eigen Werk van Pieter Tiddens), commercieel werk voor bijvoorbeeld Nike en werk voor documentaires componeerde hij muziek voor film. De dansfilm ‘Perron 13’ (2015 – NTR/Cinedans/Blackframe) won in 2017, na 45 internationale vertoningen op filmfestivals, vijf prijzen.
Het Nederlands Kamerkoor is een professioneel vocaal ensemble dat muziek vertolkt van de vroege Middeleeuwen tot heden. Het behoort in het kamerkoorgenre en zetelde gedurende 78 jaar in Amsterdam. Sinds 2015 is Utrecht de standplaats en staat het koor onder leiding van Peter Dijkstra.
Het koor telt een vaste kern van vijftien leden:
Sopranen: Heleen Koele, Annet Lans, Mónica Monteiro
Alten: Marleene Goldstein, Dorien Lievers, Elsbeth Gerritsen
Tenoren: Stefan Berghammer, William Knight, João Moreira, Alberto ter Doest
Bassen: Kees Jan de Koning, Gilad Nezer, Jasper Schweppe
Ensemble NOMAD, opgericht in 1997, werd samengesteld uit de grote talenten van de Japanse klassieke muziekwereld in Tokio en verwierf snel de positie van een van de leidende ensembles in de hedendaagse muziek binnen en buiten Japan. Geleid door Norio Sato (dirigent en Japans gitaar-grootmeester) bracht Ensemble NOMAD veel nieuwe werken in première die inmiddels tot de hedendaagse klassiekers behoren. Het ensemble werd meerdere malen onderscheiden met prijzen zoals de Keizo Saji Prize en The Vienna Philharmonic and Suntory Music Aid Award. Ensemble NOMAD maakt tournees over de hele wereld en heeft zeventien CD’s uitgebracht. Ensemble NOMAD is al vanaf het begin betrokken bij het maakproces van Dejima, met name op het gebied van de samenstelling van het ensemble en keuze van de cast.
Dejima, de opera is een co-productie van Stichting Via Nobel (Nederland) en Ensemble NOMAD (Japan)
Comité van Aanbeveling
Kris Schiermeier
Directeur/bestuurder Japanmuseum SieboldHuis.
Egbert Jacobs
Diplomaat, voormalig secretaris-generaal op het ministerie van Buitenlandse Zaken onder andere werkzaam in de DDR waarover hij later een boek schreef.
Axel Rüger
Secretary and CEO bij de Royal Academy of Arts in Londen, voorheen directeur van het Van Gogh Museum.
Yuri Honing
Saxofonist, onder andere bekend van zijn eigen ensembles Yuri Honing Trio en Acoustic Quartet, en zijn samenwerkingen met zowel Nederlandse als buitenlandse artiesten. Winnaar Boy Edgarprijs en drievoudig Edisonwinnaar.
Partners
Bureau Barel
Dutch Culture Amsterdam
Dujat Amsterdam
Amsterdam in Business
Stad Amsterdam (Nederland)
Stad Leiden (Nederland)
Stad Nagasaki (Japan)
Nagasaki museum of history and culture (Nagasaki, Japan)
Dejima Museum (Nagasaki, Japan)
Nederlandse Consulaat, (Nagasaki, Japan)
Nederlandse Ambassade (Tokyo, Japan)
Japanse Ambassade (Den Haag, Nederland)
Japanmuseum SieboldHuis (Leiden, Nederland)
Stadsschouwburg (Leiden, Nederland)
Scheepvaartmuseum (Amsterdam, Nederland)
Universiteit Leiden (Leiden, Nederland)
